www.esperanto.gportal.hu

....

Gramatiko

Ŝi demetis sian jupon. = Ŝi demetis la jupon.

Mi levis mian (dekstran) manon. = Mi levis la (dekstran) manon.  

Ni vidis nian patron. = Ni vidis la patron.

Névelőt használ(hat)unk (birtokos névmás: mia, lia, nia ktp./visszaható birtokos névmás: sia helyett) valaki viselt ruhadarabjának, testrészének, rokonának kifejezésére.

...

Kiam la instruistino eniris la ĉambron, la gelernantoj levis la kapon. Amikor a tanár bement az osztályba, a tanulók felemelték a fejüket (nem: fejeiket).

Tiuj, kiuj voĉdonas por la propono, levu la dekstran manon. Azok, akik a javaslat mellett szavaznak, emeljék fel a jobb kezüket (nem: kezeiket).

Ha több személy (birtokos) egy-egy birtokáról van szó, a birtok egyes számban marad.

...

Rövidítések, mozaikszavak olvasása, kiejtése

Nincs egységes szabály, különböző megoldások vannak. A gyakorlat alakítja ki.

SMS (so-mo-so), ktp. (ko-to-po, kaj tiel plu), UK (uko, Universala Kongreso); SAT (sat), PIV (piv); ADE (a-de), HEA (he-a); TEJO (te-jo), PMEG (po-me-go) ;

...

danke al vagy dank’ al

Mindkét kifejezés jó.

Danke al Dio..., Dank’ al Dio...  Hála Istennek..., Hál’ Istennek...

 A dank’ al az egyetlen hivatalos kivétel az aposztróf helyes használatának szabálya alól.

(Azaz, hogy csak a főnév -o végződése és a névelő -a végződése helyettesíthető aposztróffal.)

...

spekti, rigardi vagy vidi

spekti   nézni, hallgatni (előadást)      spekti filmon  filmet nézni,  spekti operon  operát hallgatni

rigardi   nézni, megnézni, megtekinteni, ellenőrizni    rigardi antaŭen  előre nézni

vidi   látni, szemlélni, vélekedni    li ne plu vidas  már nem lát; Kiel vi vidas la aferon? Hogy látja az ügyet?

...

fare de, far de, far’ de vagy far

Néhányan a de elöljárószó helyett bizonyos, ritka esetekben a fare de vagy far de vagy far’ de vagy far kifejezéseket használják.

Az olyan kifejezések, ahol a de elöljárószó önmagában nem elég tisztán fejezi ki a mondanivalónkat, elég ritka. Ha elvétve mégis előfordul, úgy a fare de formát használjuk, kizárólag ez a hivatalos megoldás.

Hieraŭ okazis vizito de la ĉefministro. Hieraŭ okazis vizito fare de la ĉefministro.

Hieraŭ okazis vizito far de / far’ de / far la ĉefministro.

...

veturi vagy vojaĝi

veturi: (utazni), járművel menni, jármű megy    …..Mi veturas per ŝipo. Hajóval megyek.

                                                               La trajno veturas al Veszprém. A vonat Veszprémbe megy.

vojaĝi: utazni                                                              Mi vojaĝis eksterlanden. Külföldre utaztam.

A veturi igét általában kisebb távolságokra használjuk, ill. valamilyen közlekedési eszközön való utazásra.

A vojaĝi igét nagyobb távolságokra, hosszabb idejű utazásoknál, ha valahova utazás(oka)t teszünk.

...

aŭdi, aŭskulti, aŭskultumi vagy silenti

aŭdi: hallani, meghallani                Mi aŭdis liajn vortojn hazarde.

                                                        Véletlenül (meg)hallottam a szavait.

aŭskulti: hallgatni, meghallgatni   Hieraŭ mi aŭskultis muzikon.

                                                        Tegnap zenét hallgattam.

aŭskultumi: meghallgatni (sztetoszkóppal)           La  doktoro aŭskultumis miajn pulmojn.

                                                                                A doktor meghallgatta a tüdőmet.

silenti: hallgatni (nem beszélni), csendben lenni   Mi silentis pri la vero.

                                                                                Hallgattam (nem beszéltem) az igazságról.

..

-ano vagy membro

-ano: 1) tag (szin) membro

          2) vminek/vkinek a híve  ano de Lutero  Luther híve

          3) utóképzőként

                                              a) vminek a tagja  familiano, grupano, policano

                                              b) lakó, vhol lakó  urbano, amerikano

                                              c) eszme/rendszer/mester híve  islamano, kristano

membro:1)  tag, (szin) ano 1)  membro de la Akademio, aktiva membro

                2)  végtag

                3) láb (ízeltlábűak, gyűrűsférgek)

...

okdek blinduloj vagy okdeko da blinduloj

Egyes nemzeti nyelvek hatására a nagyobb számok után egyre inkább a főneves formát használjuk a da elöljárószóval:

cento da soldatoj, Mi vidis centon da soldatoj.

de: Mi havas du fratojn.       nem: Mi havas du(on) da fratoj.

...

kiel vagy kiom     Néha helyettesíthetők egymással, de nem mindig.

Kiel vi laboras? Hogyan dolgozol?

Kiom vi laboras? Mennyit dolgozol?

...

Elöljárószók: pri vagy de

Leonardo szobra.  Statuo de Leonardo. (Li (Leonardo) faris ĝin.)

Leonardo szobra.  Statuo pri Leonardo. (Iu faris ĝin pri Leonardo.)

Antaŭ la biblioteko staras la statuo de pri Ferenc Deák.

fotoalbumo de mia frato   nem egyenlő   fotoalbumo pri mia frato

...

ĉiu vagy ĉiuj

ĉiu: minden, mindenki (minden egyes, de külön-külön)

ĉiuj: mindegyik, mindahány, mind együtt, mindenki (az összes és együtt)

Néha ez a megkülönböztetés nem olyan fontos, máskor viszont nagyon lényeges lehet.

Ĉiu el la kvar pomoj estas ruĝa.

Ĉiuj kvar pomoj estas ruĝaj.

Ĉiu estis ĉe la akvofalo. Ĉiu, sed unu post la alia. {Mindenki, de külön-külön (pl. más időpontban.)}

Ĉiuj estis ĉe la akvofalo. Ĉiuj kune (ekz. la tuta aŭtobusaro). {Mindenki egyszerre (pl. egy időben.)}

ĉiuj rajtoj estas rezervitaj (minden jog fenntartva)

ĉiuj lernantoj restis en la lernejo (az összes tanuló az iskolában maradt)

Se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, en la tuta urbo estos ordo.

Ĉiu popolo kun sia lingvo, kaj Esperanto por ĉiuj.

...

Szóalkotás végződéscserés szófajképzéssel (igésített melléknevek)

estas prava — pravas

Ĉiu, kiu estas malsata, venu kaj manĝu. → Ĉiu, kiu malsatas, venu kaj manĝu!

Ĉu ĝi estas aŭdebla? → Ĉu ĝi aŭdeblas?

Kiu estas kuraĝa rajdi sur tigro? → Kiu kuraĝas rajdi sur tigro?

La pacientoj estas malsanaj fizike. → La pacientoj malsanas fizike.

gravas, similas, egalas, evidentas, rapidas, kuraĝas, malsanas, malsatas, videblas, fieras, utilas, favoras, ĵaluzas, kulpas, sufiĉas, emas ktp.

(Ahol lehet, magyarra igei végződésekkel fordítsuk a szavakat!)

Vi estas prava. = Vi pravas. Igazad van.

Tio estas grava. = Tio gravas.

La telero estas bela. = La telero belas.

Szeged estas fama pri la salamo Pick. = Szeged famas pri la salamo Pick.

Nem minden estas + melléknév igésíthető így.

Tio estas interesa. nem egyenlő Tio interesas.

estas verda (zöld) –– verdas (zöldell)

estas similaj (hasonlóak) –– similas (hasonlítanak)

Néha azonban az az esti ige + melléknév és az igésített változat jelentése annyira hasonló, hogy mindegy, hogy az ember melyik formát használja.

Mindezek ellenére a két szó/kifejezés stílusértéke mégsem ugyanaz, mivel az esti + melléknév állapotot jelez, az igei forma pedig cselekvést.

...

Egy kis szleng (Kelkaj slangaĵoj):

samideano, Ne krokodilu (aligatoru)!, „fina venko”, kabei,

prauloj, mojosa (angle: cool), Vizaĝlibro (Fejsbuko), Pepejo (Tvitero), malino (viro), vosto (peniso), malmanĝi (feki), malanĝelo, malmorto, bakfiŝo (bakita fiŝo), bando (muzikgrupo), gufujo, narkomaniulo, dudekulo, frenezulo, molcerbulo, molkapulo, nululo, eksul(in)o, falsblondulino, malsaĝa kokino, malsaĝa ansero, tigrino, katidino, kolomĉjo, kunbekiĝi, umbilikringo, langringo, bluigi sian hararon, tinkturita hararo, gago, elĉerpita, bojaĉi, herbo, pispaŭzo, pisejo, merdejo, elfiki, trafiki;

Okulumu! Orelumu! Nazumu! Dio mia! Ĉesu! Ĉesu plendi! Fermu la buŝon! Vi blagas!? Ĉu vi blagas? Komprenite? Falis la groŝo. Ĉu vi kaptis la aludon? Kio misas? Kion diable vi faraĉas? Kio nova (ĉe vi)? Kiel pasas? Kiel zumas? Kion vi kvakas? Mi estas ruinigita. Mi estas en la finalo. La tabako estas en la finalo. Fek-egalas. Mia nova komputilo merdas/frostis. Mankas ŝraŭbo en via kapo. Muŝo zumas en via kapo! Vi ne havas ĉion hejme. Mi trafalis ekzamenon. Vi estas profunde erarigita. Vi estas/sidas profunde en kaĉo/merdo. Mi kakos sur lin. Ek al la laboro. Kiel vi pensas? Lasu min trankvila! Zorgu pri viaj aferoj! Ĉio finiĝis! Kia peĉo! Tio ŝokis (kaputis) min. Paniko trafis min. Ne ĝenu min kun tio! 

Fulmotondro! Mil tondroj! Mil diabloj! Infero kaj diablo! Damne! Diable! Infere! Sakre! Merdon! Iru en la inferon! (Iru inferen!) Iru al la diablejo! Iru al diablo! (La) diablo forportu vin/ilin! Fulmo batu vin/ilin! Feko englutu vin/ilin! Vi aĉulo! Ci azeno! Ci bovo!

...

www.esperanto.gportal.hu